|
Сезгә дәшәм, газиз татарларым,
Алтыннарым минем, талантларым!
Татарларым, сезне мактый-мактый,
Карлыгыплар бетә тамакларым...
Татарларым - алыпсатарларым,
Татарларым - укымышлыларым,
Татарларым - бал кортлары кебек,
Эш атлары кебек тырышларым.
Татарларым минем, тапкырларым,
Чакматашлар кебек чыдамнарым!
Кемнәр соң әле без? Күпме соң без?
Мин очына әле чыгалмадым...
Күпме санасаң да, актарсаң да
Татарымның милли катламнарын,
Санап кына бетерерлек түгел
Бу дөньяның бөтен татарларын.
Күпме кавем бергә береккәнбез,
Бөтен дөньясына танылганбыз, -
Тарих дигән биек йолдызлыкта
Бөек татар булып кабынганбыз!..
* * *
И борынгы күчмә татарларым,
Төрлеләрдән-төрле төркиләрем.
Тыңлыйм да мин елыйм татарымның
Төркиләрдән килгән җыр-көйләрен...
Уклы чорлар, туплы чорлар кичкән,
Утлы чорлар кичкән татарларым,
Евразия далалары буйлап
Бүгенгегә күчкән татарларым!
Скиф та без, татар-монгол да без,
Сармат та без, угыз, хәзәр дә без...
Кемнәр генә булыр идек хәзер
Бер ырулы булсак әгәр дә без?!
Без кыпчакларның да, сөннәрнең дә,
Без нугайларның да дәвамнары:
Шул чорлардан килә татарларның
Патшалары һәм дә гавамнары...
Болгарлардан, Алтын Урдалардан,
Ханлыклардан калган татарларым;
Заманында Парижларны алган,
Берлиннарны алган татарларым!
Бу тарихта күпме җимерелгән
Патшалыклар, илләр, каганатлар...
Ә халыклар калган. Чаба һаман
Шул чорлардан безгә калган атлар.
Үзгәрешләр һәм әверелешләр...
Мең төрлегә тарих әверелә.
Теләсәк тә хәзер кайтып булмас
Бабайларның бөек дәверенә.
* * *
Безне алда ниләр генә көтә?! –
Белә алмабыз шул теләсәк тә...
Без яшибез бүген! Татар килеш
Без яшәргә тиеш киләчәктә!
Татар юлы ул - гасырлар юлы,
Татар юлы озын һәм катлаулы.
Татар юлы такыр булмаса да,
Ул мең тапкыр изге һәм мактаулы!
Ул юлларга гөлләр сибелмәгән,
Без үзебез сибик ул гөлләрне.
Татар юлы киләчәккә бара,
Без күрербез микән ул көннәрне?..
Кем генә юк татар арасында?!
Нинди уйлар татар баласында?
Татар юлын кемнәр ярып барыр?
Кемнәр калыр татар арбасында?
Безнең башка барыр юлыбыз юк...
Юлыбыздан язмыйк, татарларым!
Ходай безгә шушы юлны язган,
Юлдан язу - язык, татарларым!..
Мең сынаган язмыш, мең санаган
Мең алтынга торыр татарларын!
Бөек халык кына ерып бара
Гасырларның тарих кантарларын..
* * *
Сугышта да, тыныч тормышта да
Батырлыклар кылган татарларым;
Башка дәүләтләрнең мәртәбәле
Шәхесләре булган татарларым!
Тик яшәмик башка милләтләрнең
Хезмәтчеләре һәм колы булып!
Яшик әле үз милләтебезнең
Газиз кызы, газиз улы булып!
Башкаларга хезмәт итү ярый,
Онытмасаң әгәр үз-үзеңне,
Онытмасаң әгәр үз халкыңны,
Югалтмасаң әгәр үз йөзеңне...
Сезне кайчак мин аңлый да алмыйм,
Серледән дә серле татарларым!
Затлыдан да затлы, асылдан да асыл,
Төрледән дә төрле татарларым...
Заманында урыс патшасына
Барып башын орган татарларым...
Татарлыкларын бик күптән инде
Хәтерләми торган татарларым,
Сездә дә бит ага татар каны,
Сез дә безнең татар кавеменнән...
Аһ, тарихта күпме татарыбыз
Башка халыкларга әверелгән?!
Исемнәрен татар тарихына
Алтын белән язган татарларым;
Иманыннан һәм диненнән язган,
Һәм теленнән язган татарларым...
Сез дә безнең үзебезнең татар,
Динсезләрем, туган телсезләрем!
Кемнәр генә булсагыз да, сезгә,
Сезгә генә минем гөл-сүзләрем...
* * *
Бәхет эзләп дөнья читләренә
Барып чыккан сәйяр татарларым.
Кая гына барып егылса да,
Торып баскан гаярь татарларым!
Теләгәннәр күрер: бер күз салсаң,
Бер борылып баксаң үткәннәргә,
Татар фәкать игелеккә дәшкән,
Гыйлем нуры чәчкән бүтәннәргә.
Кылыч тотып түгел, китап тотып,
Килгән безнең татар күршесенә...
Кайда да бер кояш һәм бер караш,
Кайда да эш - татар кешесенә.
Татар булган җирдә хәтәр дә бар!
Татар шулай, әйдә, хәтәр булсын.
Без хәтерсез түгел, татарларым!
Татар барда һәрчак хәтер булсын!..
Онытмагыз татарлыгыгызны,
Иң түрдәге турә татарларым, -
Ходай бит ул барысын да белә,
Барысын да күрә, татарларым!
Милләтне дә сез тотарга тиеш,
Дөнья тоткан и бай татарларым!
Күрмәмешкә салышмагыз, зинһар,
Бу дөньяның гидай татарларын...
* * *
И җир тоткан башкорт татарларым,
И эш тоткан мишәр татарларым,
Керәшен һәм типтәр татарларым –
Сездән башка нишләр татарларым?!
Ярымтатар-ярымтөрекләрем,
Ярымтатар-ярымүзбәкләрем, -
Сезне уйлыйм, сезне уйлаганда
Өзгәләнә җаным, үзәкләрем!
Бәгырьләрне телә Кырымдагы
Туганнарым - кардәш татарларым:
Үзе диңгез булыр иде анда
Татар түккән кан-яшь, татарларым...
Казакълашып, кыргызлашып беткән,
Поляклашып беткән татарларым;
Башкаларга, башка халыкларга
Яраклашып беткән татарларым...
Татарлыкка күчкән, татар телен
Су шикелле эчкән чуашларым,
Татар телле ар һәм мариларым –
Бергә гомер кичкән юлдашларым...
Сез исәнме әле, якташларым –
Башкортстандагы татарларым?
Мин бит беләм анда миллионнан,
Миллионнан артык татар барын!..
Башкорт булып йөргән татарларым,
Татар белән катнаш башкортларым;
Татардан да, башкорттан да киткән,
Урыслашып беткән маңкортларым...
Урыслашып бетмисезме әле
Сез дә, Урал, Себер татарларым,
Әстерхан һәм Ижау татарларым,
Нижгар, Самар, Сембер татарларым?
Сез татармы әле, Кытай белән
Казакъ җирендәге татарларым,
Мордва һәм Чуаш илендәге,
Мари Илендәге татарларым?
Оренбурның кайнар далаларын
Туган җире иткән татарларым,
Бәхет эзләп, авыллары белән
Фин иленә киткән татарларым...
Ә сез бармы әле Бакудагы,
Балтыйк буендагы татарларым? –
Һәрчак җанымдагы, күңлемдәге,
Һәрчак уемдагы татарларым...
Сезнең хәлләр ничек, Мәскәү, Пенза,
Чиләбе һәм Барда татарларым?..
Кая карама да кая барма,
Бар да татар, бар да татарларым!
* * *
Без гасырлар аша халык булып,
Татар булып бергә тупланганбыз!
Тарих тарафыннан расланганбыз,
Ходай тарафыннан хупланганбыз!
Таркалырга безнең хакыбыз юк,
Бик тырышсалар да таратырга...
Ә таркалмас өчен үз-үзеңне
Һәм халкыңны кирәк яратырга!
Татарлыкны күз карасы кебек
Саклыйк әле, саклыйк, татарларым!
Үз милләтен сатып кем баеган?! –
Татарлыкны сатмыйк, татарларым!
Исән әле Ватан сез бар чакта,
Татарларым - ватанпәрвәрләрем!
Исән әле татар сез бар чакта,
Татарларым - татарпәрвәрләрем!
Без үзебез әгәр аттырмасак,
Кем аттырыр безнең татар таңын?!
Без үзебез әгәр сакламасак,
Кемнәр саклар безнең татар җанын?!
Без үзебез әгәр күтәрмәсәк,
Кем күтәрер безнең татар данын?!
Аның өчен сез бар, татарларым,
Аның өчен без бар, татарларым!..
Син югалтма, татар, үз кыйблаңны,
Кычкырып әйт, татар, үз сүзеңне!
Якла, Ходай, якла татарыңны!
Сакла, татар, сакла үз-үзеңне!
Без бар икән, без татарлар икән,
Татар булып калыйк, татарларым!
Киләчәккә маңкорт булып түгел,
Татар булып барыйк, татарларым!..
* * *
Күңелдәге кайбер уйларымны
Әйтми калалмадым, татарларым!
Шушы сүзләрдән дә үтемлерәк
Сүзләр табалмадым, татарларым!
Мин табар да идем, барысын да
Әйтеп кенә булмый, татарларым!
Хәер, әйтеп кенә, артыгыздан
Этеп кенә булмый, татарларым...
Әйтеп кенә булмый, сез үзегез
Ни әйтәсен аңлап торасыздыр;
Аңласагыз, мыек борасыздыр,
Йә булмаса, тамак кырасыздыр...
Халкыбызның киләчәген уйлыйк,
Кабатламыйк тарих хаталарын!..
Мин сүземне әйттем! Язмышыбыз
Үзебездән тора, татарларым!
Роберт Миңнуллин
5 май, 2010.
Чыганак: "Мәдәни җомга" (30 июль, 2010 ел)
|
Sezgä däşäm, ğäziz tatarlarım,
Altınnarım minem, talantlarım!
Tatarlarım, sezne maqtıy-maqtıy,
Qarlığıplar betä tamaqlarım...
Tatarlarım - alıpsatarlarım,
Tatarlarım - uqımışlılarım,
Tatarlarım - bal qortları kebek,
Eş atları kebek tırışlarım.
Tatarlarım minem, tapqırlarım,
Çaqmataşlar kebek çıdamnarım!
Kemnär soñ äle bez? Küpme soñ bez?
Min oçına äle çığalmadım...
Küpme sanasañ da, aqtarsañ da
Tatarımnıñ milli qatlamnarın,
Sanap qına betererlek tügel
Bu dönyänıñ böten tatarların.
Küpme qawem bergä berekkänbez,
Böten dönyäsına tanılğanbız, -
Tarix digän biyek yoldızlıqta
Böyek tatar bulıp qabınğanbız!..
* * *
İ borınğı küçmä tatarlarım,
Törlelärdän-törle törkilärem.
Tıñlıym da min yılıym tatarımnıñ
Törkilärdän kilgän cır-köylären...
Uqlı çorlar, tuplı çorlar kiçkän,
Utlı çorlar kiçkän tatarlarım,
Yevraziyä dalaları buylap
Bügengegä küçkän tatarlarım!
Skif ta bez, tatar-mongol da bez,
Sarmat ta bez, uğız, xäzär dä bez...
Kemnär genä bulır idek xäzer
Ber ırulı bulsaq ägär dä bez?!
Bez qıpçaqlarnıñ da, sönnärneñ dä,
Bez nuğaylarnıñ da däwamnarı:
Şul çorlardan kilä tatarlarnıñ
Patşaları häm dä ğawamnarı...
Bolgarlardan, Altın Urdalardan,
Xanlıqlardan qalğan tatarlarım;
Zamanında Parijlarnı alğan,
Berlinnarnı alğan tatarlarım!
Bu tarixta küpme cimerelgän
Patşalıqlar, illär, qağanatlar...
Ä xalıqlar qalğan. Çaba haman
Şul çorlardan bezgä qalğan atlar.
Üzgäreşlär häm äwereleşlär...
Meñ törlegä tarix äwerelä.
Teläsäk tä xäzer qaytıp bulmas
Babaylarnıñ böyek däwerenä.
* * *
Bezne alda nilär genä kötä?! –
Belä almabız şul teläsäk tä...
Bez yäşibez bügen! Tatar kileş
Bez yaşärgä tiyeş kiläçäktä!
Tatar yulı ul - ğasırlar yulı,
Tatar yulı ozın häm qatlawlı.
Tatar yulı taqır bulmasa da,
Ul meñ tapqır izge häm maqtawlı!
Ul yullarğa göllär sibelmägän,
Bez üzebez sibik ul göllärne.
Tatar yulı kiläçäkkä bara,
Bez kürerbez mikän ul könnärne?..
Kem genä yuq tatar arasında?!
Nindi uylar tatar balasında?
Tatar yulın kemnär yarıp barır?
Kemnär qalır tatar arbasında?
Bezneñ başqa barır yulıbız yuq...
Yulıbızdan yazmıyq, tatarlarım!
Xoday bezgä şuşı yulnı yazğan,
Yuldan yazu - yazıq, tatarlarım!..
Meñ sınağan yazmış, meñ sanağan
Meñ altınğa torır tatarların!
Böyek xalıq qına yırıp bara
Ğasırlarnıñ tarix qantarların…
* * *
Suğışta da, tınıç tormışta da
Batırlıqlar qılğan tatarlarım;
Başqa däwlätlärneñ märtäbäle
Şäxesläre bulğan tatarlarım!
Tik yäşämik başqa millätlärneñ
Xezmätçeläre häm qolı bulıp!
Yäşik äle üz millätebezneñ
Ğäziz qızı, ğäziz ulı bulıp!
Başqalarğa xezmät itü yarıy,
Onıtmasañ ägär üz-üzeñne,
Onıtmasañ ägär üz xalqıñnı,
Yuğaltmasañ ägär üz yözeñne...
Sezne qayçaq min añlıy da almıym,
Serledän dä serle tatarlarım!
Zatlıdan da zatlı, asıldan da asıl,
Törledän dä törle tatarlarım...
Zamanında urıs patşasına
Barıp başın orğan tatarlarım...
Tatarlıqların bik küptän inde
Xäterlämi torğan tatarlarım,
Sezdä dä bit ağa tatar qanı,
Sez dä bezneñ tatar qawemennän...
Ah, tarixta küpme tatarıbız
Başqa xalıqlarğa äwerelgän?!
İsemnären tatar tarixına
Altın belän yazğan tatarlarım;
İmanınnan häm dinennän yazğan,
Häm telennän yazğan tatarlarım...
Sez dä bezneñ üzebezneñ tatar,
Dinsezlärem, tuğan telsezlärem!
Kemnär genä bulsağız da, sezgä,
Sezgä genä minem göl-süzlärem...
* * *
Bäxet ezläp dönyä çitlärenä
Barıp çıqqan säyär tatarlarım.
Qaya ğına barıp yığılsa da,
Torıp basqan ğäyär tatarlarım!
Telägännär kürer: ber küz salsañ,
Ber borılıp baqsañ ütkännärgä,
Tatar fäqät igelekkä däşkän,
Ğıylem nurı çäçkän bütännärgä.
Qılıç totıp tügel, kitap totıp,
Kilgän bezneñ tatar kürşesenä...
Qayda da ber qoyaş häm ber qaraş,
Qayda da eş - tatar keşesenä.
Tatar bulğan cirdä xätär dä bar!
Tatar şulay, äydä, xätär bulsın.
Bez xätersez tügel, tatarlarım!
Tatar barda härçaq xäter bulsın!..
Onıtmağız tatarlığığıznı,
İñ türdäge turä tatarlarım, -
Xoday bit ul barısın da belä,
Barısın da kürä, tatarlarım!
Millätne dä sez totarğa tiyeş,
Dönyä totqan i bay tatarlarım!
Kürmämeşkä salışmağız, zinhar,
Bu dönyänıñ giday tatarların...
* * *
İ cir totqan başqort tatarlarım,
İ eş totqan mişär tatarlarım,
Keräşen häm tiptär tatarlarım –
Sezdän başqa nişlär tatarlarım?!
Yarımtatar-yarımtöreklärem,
Yarımtatar-yarımüzbäklärem, -
Sezne uylıym, sezne uylağanda
Özgälänä canım, üzäklärem!
Bäğırlärne telä Qırımdağı
Tuğannarım - qärdäş tatarlarım:
Üze diñgez bulır ide anda
Tatar tükkän qan-yäş, tatarlarım...
Qazaqlaşıp, qırğızlaşıp betkän,
Polyaqlaşıp betkän tatarlarım;
Başqalarğa, başqa xalıqlarğa
Yaraqlaşıp betkän tatarlarım...
Tatarlıqqa küçkän, tatar telen
Su şikelle eçkän çuwaşlarım,
Tatar telle ar häm marilarım –
Bergä ğömer kiçkän yuldaşlarım...
Sez isänme äle, yaqtaşlarım –
Başqortstandağı tatarlarım?
Min bit beläm anda millionnan,
Millionnan artıq tatar barın!..
Başqort bulıp yörgän tatarlarım,
Tatar belän qatnaş başqortlarım;
Tatardan da, başqorttan da kitkän,
Urıslaşıp betkän mañqortlarım...
Urıslaşıp betmisezme äle
Sez dä, Ural, Seber tatarlarım,
Ästerxan häm İjau tatarlarım,
Nijgar, Samar, Sember tatarlarım?
Sez tatarmı äle, Qıtay belän
Qazaq cirendäge tatarlarım,
Mordva häm Çuwaş ilendäge,
Mari İlendäge tatarlarım?
Orenburnıñ qaynar dalaların
Tuğan cire itkän tatarlarım,
Bäxet ezläp, awılları belän
Fin ilenä kitkän tatarlarım...
Ä sez barmı äle Baqudağı,
Baltıyq buyındağı tatarlarım? –
Härçaq canımdağı, küñlemdäge,
Härçaq uyımdağı tatarlarım...
Sezneñ xällär niçek, Mäskäw, Penza,
Çiläbe häm Barda tatarlarım?..
Qaya qarama da qaya barma,
Bar da tatar, bar da tatarlarım!
* * *
Bez ğasırlar aşa xalıq bulıp,
Tatar bulıp bergä tuplanğanbız!
Tarix tarafınnan raslanğanbız,
Xoday tarafınnan xuplanğanbız!
Tarqalırğa bezneñ xaqıbız yuq,
Bik tırışsalar da taratırğa...
Ä tarqalmas öçen üz-üzeñne
Häm xalqıñnı kiräk yaratırğa!
Tatarlıqnı küz qarası kebek
Saqlıyq äle, saqlıyq, tatarlarım!
Üz milläten satıp kem bayığan?! –
Tatarlıqnı satmıyq, tatarlarım!
İsän äle Watan sez bar çaqta,
Tatarlarım - watanpärwärlärem!
İsän äle tatar sez bar çaqta,
Tatarlarım - tatarpärwärlärem!
Bez üzebez ägär attırmasaq,
Kem attırır bezneñ tatar tañın?!
Bez üzebez ägär saqlamasaq,
Kemnär saqlar bezneñ tatar canın?!
Bez üzebez ägär kütärmäsäk,
Kem kütärer bezneñ tatar danın?!
Anıñ öçen sez bar, tatarlarım,
Anıñ öçen bez bar, tatarlarım!..
Sin yuğaltma, tatar, üz qıyblañnı,
Qıçqırıp äyt, tatar, üz süzeñne!
Yaqla, Xoday, yaqla tatarıñnı!
Saqla, tatar, saqla üz-üzeñne!
Bez bar ikän, bez tatarlar ikän,
Tatar bulıp qalıyq, tatarlarım!
Kiläçäkkä mañqort bulıp tügel,
Tatar bulıp barıyq, tatarlarım!..
* * *
Küñeldäge qayber uylarımnı
Äytmi qalalmadım, tatarlarım!
Şuşı süzlärdän dä ütemleräk
Süzlär tabalmadım, tatarlarım!
Min tabar da idem, barısın da
Äytep kenä bulmıy, tatarlarım!
Xäyer, äytep kenä, artığızdan
Etep kenä bulmıy, tatarlarım...
Äytep kenä bulmıy, sez üzegez
Ni äytäsen añlap torasızdır;
Añlasağız, mıyıq borasızdır,
Yä bulmasa, tamaq qırasızdır...
Xalqıbıznıñ kiläçägen uylıyq,
Qabatlamıyq tarix xataların!..
Min süzemne äyttem! Yazmışıbız
Üzebezdän tora, tatarlarım!
Robert Miñnullin
5 may, 2010.
Çığanaq: "Mädäni comğa" (30 iyül, 2010 yıl)
|
