Ğabdulla Tuqay isemendäge Däwlät premiyäse kemnärgä tiyeş?

Berençe çiratta, älbättä, yazuçılarğa, diyär idem.
Bu turıda xäzer genä süz quzğatuwımа aptıramağız. 2012 yılda birelgän Tuqay premiyäse turında yazuçılarnıñ fikerlären matbuğat bitlärendä kürergä teläp tä, ım-şım bulmağanğa aptırap, soñğa qalıbraq bulsa da, üz fikeremne yazarğa buldım.

2012 yılda bu premiya İskändär Safiullin, Sergey Şäkürov, Andrey Golovin, Änwär Sattarov, Al’bina Daişeva, Zöfär Ğaliullin, Röstäm Zäbirovlarğa birelde. Bolar bar da Qol Şärif mäçeten tözüdä qatnaşuçı arxitektura törkeme äğzaları. İğtibar itkänsezder: bu büläkne aluçılar arasında ber genä yazuçı da yuq. Bıltır da Tuqay premiyäse nibarı ike şağıyrgä – Lena Şağıyrcan häm İlfaq İbrahimovqa birelgän ide. Qalğan öçeseneñ sänğat keşeläre ikänen beläbez. Al’bina Şahimoratova (opera häm balet teatrı solistkası), Röstäm häm Mariya Kildebäkovlar (rässamnar). Adäm kölkese, bıyıl ber genä yazuçı da bu premiyäne ala almadı. Qayçan da bulsa ğadelsezlekkä çik quyılırmı? Yazuçılarıbız arasında layıqlılar bötenläy yuqmı ällä? Küpsenep äytüwem tügel, arxitektorlar törkemen bu ğacäyep xezmätläre öçen (Qol Şärif mäçete, çınnan da, iskitkeç matur!) xökümätebez üz waqıtında bolay da citärlek bäyäläde. Bu ğına az bulıp toyılğan ikän, betkänmeni başqa premiya fondları?! Yazuçı-şağıyrlärneñ öleşenä kerü kiräk ideme ikän? 2012 yılğı Tuqay premiyäsenä kandidat bulıp ta, anı alu bäxetenä ireşä almağan yazuçılarıbıznıñ xälen añlıym min. Alarnı bötenläy dä ixtiram itmäwme bu, ällä monıñ töbendä tağın da tiränräk başqa närsä yatamı? Añlaşılmıy. Matdi yaqtan da bigräk, bu premiya xalqıbıznıñ ruxın tärbiyäläwçe yazuçını xörmätläw bilgese dä bit äle. Üz Tatarstanıbızda monı da eşli almıybızmıni soñ? Şulqadär yärlımıni soñ bez? Mondıy wayımsızlıq bezne hiç tä bizämi. Ğadi xalıqnıñ fikerenä qolaq salu yäisä tatar uquçısına matbuğat bitlärendä çığış yasarğa mömkinlek birü kebek närsälärne dä eşlärgä kiräk bulğandır, möğayın. Uylap quydım: Tuqay üze bu turıda ni äyter ide ikän? Döres uylıysız. Şağıyr häm yazuçılarğa mönäsäbät elek tä şulay ide, bügen dä berni dä üzgärmägän ikän, diyär häm tozlap-borıçlap satirik äsär yazıp taşlar ide. Bügen isä xätta xörmätle yazuçılarıbız da xökümätebezneñ bu “bülägen”ä qarşı töple fikerlären äytmädelär. Qänäğatsezlek kürsätep, çışın-pışın kilülärne sanap tormıybız, bu, qulnı kesägä tığıp, yodrıq kürsätü sımanraq ber närsä genä. Olpat yazuçılarıbızdan berniçä keşeneñ ütemle häm sallı süze bik tä kiräk ide bu oçraqta. Bulmadı andıy süz. Qurqu xise köçleräk bulıp çıqtı. Bügen çığış yasasam, irtägä üzemneñ dä şundıy xäldä qaluwım, ixtimal, dip uyladılar, axrı.

Xörmätle uqıtuçılar, bez barıbız da tatar ädäbiyatın yaratıp uqıybız. Ädäbiyät nigezendä tärbiyäländek. Yazuçılarıbıznıñ, şağıyrlärebezneñ icatı belän dä iñ elek bez tanışıp barabız. Äydägez, alarnı yaqlap, bez dä üz fikerlärebezne belderik, teläktäşlek kürsätik, bar närsägä dä bitaraf bulıp yäşäwdän tuqtıyq. Mondıy xällär alğa taba da qabatlanmas, dip äytä almıybız. Bar bit bezneñ ixtiramğa layıqlı yazuçılarıbız. Üzem dä tarixçı bulğanğadırmı, min Fäwziyä Bäyrämovanı bik tä xörmät itäm. “Mädäni comğa”da çığıp bara torğan här tarixi mäqaläse belän tanışıp baram. Soñğı yılda basılıp çıqqan tönyak tatarları, Seber tatarları h.b. tarixına qarağan barlıq xezmätläre dä iğtibarğa layıq anıñ. Tarixi kitapları turında äytep tä tormıym. Bezgä bolarnıñ bersen dä uqıtmadılar bit. Küpme qıymmätle material birep bara ul uquçığa. Tatar xalkınıñ ütkän tarixı belän tanıştırıp baruçı bu yazuçıbız xörmätkä layıq tügelmeni? Min üzem Tuqay premiyäsen, berençe çiratta, şundıy şäxeslärebezgä birderer idem. Sez niçek uylıysız? Sezneñ dä yaratqan yazuçılarığız, şağıyrläregez bardır. Äydägez, internet çeltärendä bulsa da şul turıda fiker alışıyq äle.